تاریخنگاری اساس و پایه هر مطالعه تاریخی به شمار میآید. در رابطه با تاریخنگاری دوره اسلامی و وقایع صدر اسلام، بازخوانی عالمانه و همهجانبه روایات و احادیث موجود و مطالعه تطبیقی آنها در هر موضوعی معطوف به اتخاذ نگرش تاریخنگارانه به آن حوادث و وقایع است. چنین مطالعهای در گام نخست معطوف به شناخت، نقد و بررسی جایگاه و اعتبار منابعی است که دربردارنده اخبار و احادیث برجای مانده از سه قرن نخست هجری است. پیدایش تاریخنگاری اسلامی با ظهور مورخان بزرگی چون ابناسحاق، واقدی، ابن هشام، دینوری، یعقوبی، طبری، بلاذری، مسعودی و… همراه بوده است. یکی از مهمترین مورخان سدههای میانی اسلامی، ابنعساکر است که یکی از مهمترین آثار او موسوم به تاریخ مدینه دمشق حاوی اخبار و روایتهای مهمی دربارۀ وقایع صدر اسلام است که در نوع خود اهمیت بسیار دارد؛ باوجود این، این اثر کمتر مورد توجه مورخان ادوار بعد قرارگرفته و خصوصاً به بخش مربوط به امامعلی(ع) در این کتاب با وجود روایتهای پرشمارش چندان پرداخته نشده است؛ بر این اساس پژوهش در مورد تاریخ مدینه دمشق با محوریت بخش اخیرالذکر از دو منظر جای توجه دارد: اول، درک بهتر تاریخنگاری اسلامی و دوم، اخبار مربوط به علی(ع) و رویدادهای قرن نخست هجری؛ موضوعی که این کتاب به آن اختصاص داده شده است.
بیتردید تربیت دینی دانش آموزان از مهم ترین مسائل روز است به گونه ای که هر گونه کوتاهی یا کم اهمیت جلوه دادن آن پیامدهای جبرانناپذیری به همراه خواهد داشت. از اینرو لازم است هر کس در حد توان خویش به منزله وظیفهای اسلامی برای رفع مشکلات تربیتی جامعه بکوشد.
این کتاب به مسئله ساختار اهداف و شیوه های تعلیم و تربیت دینی در سیره ائمه (علیهالسلام) و نقش آن در روند رو به رشد فرهنگ و تمدن اسلامی با توجه به منابع نقلی و به شیوه تحلیلی-توصیفی میپردازد زیرا در سیره ائمه (علیهالسلام) به منزله رهبران دینی-سیاسی جامعه مسلمانان چند اصل زیربنایی وجود دارد که به اندیشه و تفکرات آنان قوام بخشیده عامل توسعه علمی-فرهنگی حکومت و جامعه اسلامی است.
با این هدف محتوای کتاب در فصول زیر طبقه بندی شده است:
در فصل اول به تعریف مفاهیم اصلی که در این کتاب پرتکرار و با اهمیت هستند پرداخته شده است.
در فصل دوم موضوع تربیت دینی با تمرکز با تربیت دانش آموزان بیان شده است.
در فصل سوم سیره نظری اهل بیت (علیهالسلام) در زمینه تربیت با تمرکز بر تربیت نوجوانان تشریح و تبیین شده است.
فصل چهارم در ادامه فصل قبل به بررسی سیره عملی اهل بیت (علیهالسلام) در تربیت دینی پرداخته شده است.
در فصل پنجم پس از جمع بندی مباحث مطرح شده پیشنهادهایی برای تربیت دینی دانش آموزان مبتنی بر آموزه های پیامبر اعظم (ص) و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) ارائه شده است.
انسان بدون تربیت نمی تواند به کمال برسد و به دلیل چندبعدی بودن نیازمند تربیت های متفاوت است که از آن جمله می توان به تربیت اجتماعی اخلاقی سیاسی فرهنگی اقتصادی و ... اشاره کرد. در این میان به جرات می توان تربیت اخلاقی و اجتماعی را از مهم ترین تربیت ها دانست زیرا نه تنها خود فرد بلکه همه کسانی که به نوعی با او در ارتباط هستند از این ارتباط متاثر می شوند. به بیان روشن تر حیات جامعه به تربیت اخلاقی و اجتماعی وابسته است.
در تربیت آنچه محور قرار می گیرد طبیعت اراده خواست و نیاز فطری فرد است که باید توسط اولیا و مربیان مورد تائید قرار گیرد. هرگونه تغییر و تبدیل یا تحریف و تحمیل که ماهیت و هویت فردی او را مختل سازد پذیرفته نیست. از همین روست که باید فرصت ها و زمینه های تربیتی به شکل آزاد اما متعهدانه فراهم شود تا شخصیت کودک به منزله یک پروسه و نه یک پروژه و به مثابه یک جریان تکوینی و نه تدوینی رشد یابد و هر فردی متناسب شاکله خودش و راه و روش منحصر به فرد خود به کمال فردی و اجتماعی برسدبنابراین تربیت اخلاقی و اجتماعی فرایندی است که هرچند در اجتماع اتفاق افتد اما هر فرد متناسب با شاکله خویش مسیر منحصربه فردی را به سمت کمال طی می کند و طی این مسیر مستلزم طرح و نقشه و برنامه ریزی اصولی می باشد.
مرور کتب آراء صاحب نظران و پژوهش های دانشگاهی نشان می دهد امروز در حوزه تربیت کاستی های جدی و آشکاری وجود دارد و فرزندان این مرزوبوم باوجود میراث غنی اسلامی و ایرانی و منبع لایزال الهی قرآن شرایط مناسب تربیتی اخلاقی و اجتماعی را تجربه نمی کنند. این کاستی ها در رفتار افراد جامعه به ویژه جوانان با آسیب هایی بروز کرده است مسائلی از قبیل بحران هویت فقدان مهارت های ارتباطی و اجتماعی بی توجهی به شعائر اسلامی و بی اعتنایی به ارزش های اخلاقی صدمات بسیاری را به نظام اجتماعی وارد ساخته است.
در طول زندگی هر فرد نهاد رسمی آموزش و پرورش نقش بسیار پررنگی در تربیت اجتماعی و اخلاقی او ایفا می کند. این بدان معناست که با اصلاح پاره ای از ساختارها و رویه ها در آموزش و پروش رسمی می توان آسیب های اخلاقی و اجتماعی را کاهش داد.
در آموزش و پرورش رسمی که نمایندگی آن بر عهده مدارس است برنامه های درسی اهمیت ویژه ای دارد زیرا این برنامه درسی مانند ریسمان اتصال اجزای مختلف فعالیت های آموزشی و پرورشی در مدارس است. ازاین رو اصلاح الگوهای فعلی مبتنی بر ارزش ها و تعالیم اسلامی می تواند در بهبود تربیت اخلاقی و اجتماعی کودکان موثر باشد. این بهبود در آینده نیز تاثیرات گسترده خود را در ساختارهای اجتماعی کشور نشان خواهد داد.
هدف این کتاب در گام نخست مرور آموزه های اسلامی در زمینه تربیت اخلاقی و اجتماعی کودکان و نوجوانان و شناخت ضعف های موجود در نظام آموزش و تربیت فعلی کشور است. در گام دوم نیز بر اساس آموزه های مطالعه شده الگویی برای برنامه درسی مدارس ابتدائی پیشنهاد شده است.
در فصل اول با توجه به ارزشمندی قرآن به عنوان کتاب هدایت گر و انسان ساز موضوعات اصلی و ارزش های اسلامی در زمینه تربیت بیان شده است.
در فصل دوم وسوم رابطه ارزش های و تعلیمات اسلامی در رابطه باتربیت اجتماعی و اخلاقی استخراج و تشریح شده است.
در فصل چهارم مروری بر مطالعات نوین برنامه درسی شده است و الگوهای مختلف برنامه ریزی درسی دیدگاه های اجتماعی در برنامه درسی عناصر و شیوه های تلفیق در برنامه درسی پرداخته شده است.
در فصل پنجم به جایگاه تربیت در دوره ابتدایی آموزش و پرورش ویژگی ها ابعاد رشد و اهداف آموزش و پرورش دوره ابتدایی پرداخته شده است و در بخش پایانی لزوم بومی سازی اندیشه در علوم انسانی تشریح شده و الگویی برای برنامه درسی پیشنهاد شده است.
نکته قابل توجه در این کتاب در خصوص تعریف الگو برنامه درسی تربیت اجتماعی این است که منظور از الگوی برنامه درسی مجموعه ای از سیاست های تربیتی و اولویت های آموزشی می باشد که برنامه ریزان قبل از اینکه به شیوه های اجرایی و عملیاتی بپردازند باید در مورد آن ها تصمیم گیری و هم اندیشی کنند و عموما در قالب چهارعنصر اساسی برنامه درسی هدف ها محتوا روش های آموزش و ارزشیابی نشان داده می شوند.
