گیهان‌شناخت

موضوع این کتاب، نجوم است. کتاب حاضر، متنی به زبان فارسی قرن پنج و شش در زمینة ستاره‌شناسی و دانش‌های وابسته به آن مانند: جغرافیا و گاهشماری است. این کتاب، به قلم «حسن بن علی بن محمّد قطّان مروزی» در سال‌های پایانی سدة پنجم هجری و سال‌های آغازین سدة ششم تدوین شده است. مصحّح کتاب را به چهار بخش مقدّمه، متن تصحیح شدة کیهان شناخت، یادداشت‌ها و نمایه‌ها تقسیم کرده است. مقدّمة کتاب، به شناسایی مؤلّف، آثار، بررسی جایگاه کنونی کتاب در میان دیگر نوشته‌های مؤلّف، نسخه‌های اثر و توضیح شیوة کار اختصاص دارد. همچنین در بخش یادداشت‌ها، بخش‌هایی از متن که نیاز به توضیح بیشتر داشته‌اند تشریح شده است. نگارنده، این کتاب را با هدف آموزش نجوم در سطح متوسّط تدوین کرده و مباحث آن را با ساختاری آموزشی توضیح داده تا خواننده، گام به گام با مفاهیم نجومی آشنا شده و آگاهی‌هایی در سطح متوسّط از دانش نجوم به دست آورد. در فصل اوّل کتاب که در بیان احوال عالم علوی است، به مباحث اصلی علم هیئت یعنی آسمان، ستارگان ثابت و سیار و همچنین افلاکِ کواکب و حرکات آن‌ها اشاره شده است. فصل دوم، شامل آگاهی‌های جغرافیایی مرتبط با علم هیئت و بخشی از رویدادهای آسمانی همچون دنباله‌دارها و رنگین‌کمان است. در آخرین فصل کتاب نیز گاهشماری ملل گوناگون و برخی مفاهیم وابسته به آن شرح داده شده است.