نقد عقل عربی، تکوین عقل عربی: پژوهشی ساختارگرا در شکل‌گیری عقلانیت کلاسیک عرب

در پژوهش حاضر در تحلیلی ساختارگرایانه، به تشریح شکل‌گیری عقلانیت کلاسیک عرب پرداخته شده است. از این رو نگارنده، پس از توضیح کوتاهی دربارة اصطلاح عقل عربی منظور همان اندیشة عربی است به بیان تفکیک دو مفهوم عقل از نظر «لالاند»، فیلسوف فرانسوی می‌پردازد: «عقل برسازنده» و «عقل برساخته». لالاند عقل برسازنده را فعالیت ذهنی می‌داند که عقل در هر استدلال، آنها را انجام می‌دهد تا به مدد آنها پاره‌ای از اصول و قواعد کلی را استخراج کند، اما عقل برخاسته، مجموعة ثابت و یکسانی است، که از دوره‌ای تاریخی تا دوره‌ای دیگر و گاه شخصی به شخص دیگر متفاوت است. نگارنده در ادامه مفهوم عقل را نزد اعراب، یونانیان و اروپائیان مقایسه کرده است. به اعتقاد وی عقل عربی در پیوند با رفتار و اخلاق است و در درون نظام ارزشی اشیای پیرامون می‌نگرد، در حالی که در فرهنگ یونانی و اروپایی مترادف با فهم اسباب و علل است.