از زنگان تا زنجان (سیری تاریخی بر تحولات کالبدی - فضایی بافت کهن شهر)

نگاهی به وضعیت فعلی شهر کهن ایرانی، زنگان، و شهر فعلی زنجان نشان‌دهندۀ واقعیت تلخی است. اگر بتوان مصداق زنگان را بافت قدیم و زنجان را بافت میانی و جدید حاشیۀ بافت قدیم دانست، می‌توان دو فضای متضاد را تداعی نمود. زنگان از درون تهی شده و می‌پوسد و در گذر زمان از صفحۀ حیات اقتصادی شهر به دور می‌ماند، هم‌زمان زنجان بیش‌تر و بیش‌تر به خود توسعه می‌بخشد و اضمحلال زنگان را تسریع می‌کند. در حالی که زنگان منطبق بر هسته‌های تاریخی و مرکزی شهر می‌باشد، وجود عناصر شهری تاریخی و با ارزشی چون بازار سنتی، مسجد جامع، بقعۀ امامزاده سید ابراهیم، گورستان بالا، سبزه‌میدان، رختشویخانه، آب‌انبار حاج‌ لطف‌الله و حاج خلیل، پل تاریخی حاج میربهاءالدین و سردار و... از مهم‌ترین عوامل هویت‌بخش تاریخی و فرهنگی زنگان است. بررسی اکولوژیکی بافت کهن زنجان نشان‌دهندۀ مرکزگریزی و مهاجرت شهروندان قدیم از بافت تاریخی و مسئله‌دار به علت غیرقابل زیست بودن آن می‌باشد. نتیجۀ این امر بی‌رونقی و متروک شدن بخش مرکزی و بافت قدیمی این شهر (زنگان) و سیر نزولی روزمرۀ آن است. نگارنده در کتاب حاضر به ارزیابی سیاست‌های بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری با استفاده از GIS پرداخته است.