زیبایی‌شناسی در فرش دستبافت ایران

بررسی کلیتی به نام علل زیباشناختی در فرش ایران، نیاز به تبیین معیارهایی برای داوری در حوزه‌های متفاوت مراحل تولید فرش دارد؛ به صورتی که بر آن اساس بتوان از فرش به عنوان اثر هنری، درک نقادانه داشت. برای قضاوتی این‌چنین، باید همۀ شرایط و موارد دخیل در تولید فرش را مد نظر قرار داد و برای درک صریح اساس و مبانی زیبایی حیرت‌انگیز این هنر، ویژگی‌های ناآشنا را به آثار آشنا و ملموس تبدیل کرد. از نظر زیبایی‌شناسی، اثری ارزشمند است که مسائل قابل تفسیر و معیارهای ارزیابی را به ما نشان دهد. این تفسیر حتی می‌تواند بیان‌کنندۀ موارد جامعه‌شناختی و روان‌شناسی اثر نیز باشد. مقام و شان فرش دست‌باف ایران ایجاب می‌کند که در کار به مجموعۀ ملاحظاتی که به ساختار و موازین این هنر ارتباط دارند، توسل جست و وجوه تشابه بنیان‌های زیبایی فرش‌ها را برای فزونی بخشیدن درک اثر و بیان دلایل استوار به کار بست. در این خصوص شایسته است که زمان خلق اثر و نیز زمانۀ جامعه و شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پدیدآورندۀ اثر مورد توجه قرار گیرد، نکتۀ مهم دیگری که بر زیباشناختی فرش ایران صحه می‌گذارد، رشد فرهنگ غنی و استوار مردم زمانۀ هنرمند فرشباف است. وی کار را به دلیل رضایت و کاربرد مخاطب زمان خود خلق می‌کند. به ناچار بایستی از اندیشه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و قومی خویش در اثر بهره جوید و دلیل این امر تنها آن نیست که دانسته‌های او این‌ها هستند، بلکه علت در این است که این‌ها دانسته‌های زمان و مخاطبان یا به عبارتی کاربران هنر اویند. در کتاب حاضر تمامی شالوده‌ها و عوامل موثر بر زیباشناختی فرش، جزء به جزء بررسی و تفسیر شده است.