در جهان گفت و گو: بررسی تحولات گفتمانی در پایان قرن بیستم

جهان امروز نقطۀ عطف جدیدی را در صورت‌بندی‌های فرهنگی اجتماعی پشت‌سر می‌گذارد. اساس این تحول، دگرگونی در نظم و نظام ارتباطی است که در کم‌تر از سه دهه چهرۀ جهان را تغییر داده است. دو روایت از این دگرگونی وجود دارد: روایتی که آن را وجه بارز جهانی‌سازی می‌داند و به دلیل استیلای یک رویۀ زندگی، یک الگوی ادراکی و یک سامان ارزشی بر جهان، سرنوشتی جز زوال تنوع فرهنگ‌ها و محدود شدن عرصۀ گفت‌وگو در سطوح بین‌المللی قائل نیست. حسب این روایت در فضای دوقطبی‌ جهان در یک سو اضمحلال هویت‌های بومی و در سوی دیگر امتناع از آلوده شدن به آن قرار دارد. روایتی دیگر جهانی شدن را با فرآیندهای دیگر از جمله تقویت صورت‌بندی‌های بومی و تنوع خلاق فرهنگ‌ها همراه می‌داند که به گونۀ جدیدی از روند متعارف جهانی شدن پیش می‌افتد. روایت شناخته شدۀ جهانی شدن بر نوعی اولویت فرهنگ غربی و ارتباط یک‌سویه میان فرهنگ اروپایی آمریکایی با سایر حوزه‌های فرهنگی استوار است، اما روایت نوین، چشم‌انداز تازه‌ای را ترسیم می‌کند که در آن مونولوگ به دیالوگ، ارتباط یک‌سویه به چندجانبه و مخاطب منفعل به مخاطب فعال تغییر می‌کند. بنابراین روایت، نظام نوین گفتاری در ارتباطات بین‌المللی به سوی گسترش تنوع در عرصۀ جهان و عبور از دوران هویت‌های کانونی و مرکز مدار می‌رود و امکان گفت‌وگو میان طرف‌های متفاوت و مستقل فراهم می‌شود. پژوهش حاضر به بررسی نسبت میان گفت‌وگوی تمدن‌ها با روند تحولات ارتباطات بین‌المللی در سه دهۀ پایانی قرن بیستم اختصاص یافته است. مباحث اصلی کتاب بدین‌قرار است. واکاوی مسالۀ گفت‌وگو؛ رویکردها و مبانی جدید گفت‌وگو؛ مقوله‌های اساسی در گفت‌وگوی تمدن‌ها؛ تحلیل گفتمان؛ گفت‌وگو و تحولات سه دهۀ پایانی قرن بیستم؛ و رهیافت‌ها و راهبردهای گفت‌وگویی.