دفتر اشعار صوفی

مولانا صوفی محمد هراتی، شاعر سده‌ی نهم هجری است که در عهد سلطان بایقرا (842-911 ه ) در هرات می‌زیسته است. در این دفتر مجموعه‌ای از غزلیات، قصاید، ترجیع‌بند، مقطعات، رباعیات و... گردآوری شده است. مضامین شعرها در خصوص غذاها و ابزار آشپزخانه است که شاعر در آن‌ها به نظیره‌گویی با سروده‌های بسحاق اطمعه‌ی شیرازی (سده‌ی نهم هجری) پرداخته است. در این دفتر افزون بر شعر، بخش‌هایی نیز به نثر درباره‌ی موضوع یاد شده اختصاص دارد. از دیوان صوفی تنها یک نسخه باقی مانده که تاریخ نگارش آن سال 878 و به خط یعقوب بن اسحاق اسمعیلی قهستانی است و به شماره‌ی 1450 در کتابخانه‌ی مجلس سنا موجود است. دیوان حاضر شامل دوگونه شعر است: اشعار معمولی و دیوان اطمعه. اشعار معمولی در قالب غزل، ترجیع‌بند و ده‌نامه سروده شده و دیوان اطمعه افزون بر این‌ها رباعی، فردیات، مقطعات، مثنوی اطمعه، شکایه الرخوت و تخیلات اسرار (منثور) را نیز شامل می‌شود. نظر شاعر در سرودن غزلیات نقیضه‌پردازی اطمعه‌ای به غزل‌های شاعران پیش از خود بوده است. وی بدون ذکر نام آن‌ها روش "جواب‌گویی" را در پیش گرفته و پس از آوردن هر بیتی از دیگر شاعران، آن را به صورت سوالی دانسته و به صورت شعر به آن پاسخ گفته است.