جامعه ساسانی: سپاهیان، کاتبان و دبیران، دهقانان

مجموعه‌ی حاضر شامل سخنرانی‌هایی است که زنده‌یاد احمد تفضلی از اول تا پنجم آوریل 1996 در مرکز مطالعات خاورمیانه‌ی دانشگاه هاروارد درباره‌ی طبقات اجتماعی ایران در دوران ساسانی ایراد کرد. نام‌برده در این سخنرانی‌ با استفاده از متون زبان‌های ایرانی پیش از اسلام و نیز متون فارسی، اطلاعاتی را درباره‌ی سه طبقه‌ی "سپاهیان"، "دبیران" و "دهقانان" به دست داد. (سپاهیان نقش مهمی در جامعه‌ی ساسانی داشتند و از امتیازاتی چند برخوردار بودند. طبقه‌ی سپاهیان به دو گروه تقسیم می‌شدند: سواره‌نظام و پیاده‌نظام، و مناصب سپاهی. دبیران گروه مهمی از طبقه‌ی سوم جامعه‌ی ساسانی بودند. وظیفه‌ی مهم و حساس نوشتن رسائل شاه و کتابت فرمان‌ها، احکام، خطابه‌ها، اندرزها، نصایح، وصایا و دیگر سخنان شاه و بزرگان دستگاه وی با دبیران بود. هم‌چنین دبیران عهده‌دار ثبت وقایع روزانه بودند و شماری از ایشان مناصب دیوانی گوناگون داشتند و به نگارش تالیف یا کتابت کتاب‌ها می‌پرداختند. وظیفه‌ی دهقانان و فرزندانشان، اداره‌ی امور ده بود و رعیت‌ها ناگزیر از پیروی فرمان دهقانان بودند. اما جایگاه دهقانان فروتر از مقام زمین‌داران آزاده به نظر می‌رسد. دهقانان، نمایندگان حکومت در میان روستاییان بودند و وظیفه‌ی اصلی آنان جمع‌آوری مالیات بود).