یادمانده‌ها: خاطراتی از محمدحسین قشقایی

محمدحسین‌خان صولت قشقایی در این کتاب ضمن شرح سرگذشت خود، خاطراتش را از برخی رویدادهای مهم تاریخ معاصر ایران، به ویژه در دوره‌های رضاشاه، جنگ جهانی دوم در ایران، نخست‌وزیری دکتر مصدق و کودتای 28 مرداد 1332 که در چند موضع نقش‌آفرینی کرده یا اطلاعات مستقیم داشته به رشته‌ی تحریر درآورده است. بر اساس این خاطرات که در چند مرحله آماده شده و حاصل گفت‌وگو و یادداشت‌های محمدحسین قشقایی است، سرگذشت نامه‌ی نامبرده از این قرار است: در شهریور 1293 در میان ایل قشقایی متولد شد. پدرش اسماعیل‌خان صولت‌الدوله، ایلخانی ایل قشقایی از قدرت‌های بانفوذ جنوب ایران (فارس) به شمار می‌رفت. در مکتب‌خانه‌های ایلی توسط معلمان سرخانه به فراگرفتن زبان انگلیسی و عربی پرداخت. سپس در تهران در مدرسه‌ی سلطانی، دوران ابتدایی و در دبیرستان آمریکایی البرز، دوران متوسطه را گذراند. در سال 1310 برای ادامه‌ی تحصیل به انگلستان رفت و از دانشگاه کشاورزی ردینگ فارغ‌التحصیل شد. سپس عازم آلمان شد و در دانشگاه برلن به تحصیل در رشته‌ی اقتصاد مشغول شد. با شروع جنگ جهانی دوم به اتفاق برادرش وارد دانشگاه نظامی برلن شد. پس از یک سال که با ماجراهای زیادی همراه بود و گرفتار توطئه‌ی جاسوسی نیز شد، سرانجام به همراه برادرش از طریق ترکیه عازم ایران شد اما به وسیله‌ی انگلیسی‌ها دستگیر شده و در قاهره تحت نظر قرار گرفت. برادران قشقایی پس از ماجراهایی از زندان انگلیسی‌ها آزاد شدند و به ایران بازگشتند بخشی از مطالب کتاب به شرح این ماجرا اختصاص دارد. محمدحسین خان قشقایی در انتخابات دوره‌ی چهاردهم و پانزدهم و هفدهم از شهر آباده نماینده‌ی مجلس شورای ملی شد. در نهضت ملی شدن نفت به فراکسیون جبهه ملی پیوست. در جریان کودتای 28 مرداد 1332 از دکتر مصدق حمایت کرد. پس از کودتا، تهران و منطقه‌ی قشقایی را به علت تبعید ترک کرد و در اروپا و آمریکا اقامت گزید. اما پس از مدتی به ایران بازگشت و در جریان وقایع جنوب در سال 1342 به اتهام همکاری با سران عشایر دستگیر و به دو سال زندان محکوم شد. پس از آزادی از زندان در یکی از نواحی مازندران ساکن شد و با تاسیس یک شرکت پیمانکاری، به دور از جریانات سیاسی به فعالیت اقتصادی پرداخت: این خاطرات به ویژه در ارتباط با نقش قشقایی‌ها در تحولات سیاسی دوران رضاشاه و دکتر مصدق، هم‌چنین نهضت جنوب اطلاعات دست اول و مستندی دارد.