تحلیل گفتمان انتقادی: تکوین تحلیل گفتمان در زبان‌شناسی

پژوهش حاضر برای دانشجویان رشته‌ی زبان‌شناسی، آموزش زبان، علوم سیاسی و علوم اجتماعی، نیز دست‌اندرکاران مطبوعات و رسانه‌ها و تحلیل‌گران متون سیاسی و اجتماعی در سطح ملی و بین‌المللی به نگارش درآمده و مبتنی بر روش توصیفی تحلیل است. اهداف این پژوهش، عبارت است از: بررسی و تبیین انگیزه‌ها و عوامل موثر در تولید متن (جمله‌پردازی) و درک کلام، راه‌کارهایی برای یافتن نزدیک‌ترین معنی به متن، مطالعه‌ی منتقدانه نسبت به رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی به منزله‌ی تلاشی برای بسط گستره‌ی علم در حوزه‌ی زبان‌شناسی نظری و کاربردی. گفتنی است تحلیل گفتمان انتقادی، گرایشی از رشته‌ی زبان‌شناسی است که زبان را به مثابه‌ی عمل اجتماعی در ارتباط با قدرت ایدئولوژی و گفتمان مطالعه می‌کند. نگارنده پس از بررسی رویکردهای مختلف تحلیل گفتمان انتقادی، خاطرنشان می‌سازد: "کلیه‌ی رویکردهای تحلیل گفتمان انتقادی در اصول ذیل مشترک‌اند: 1- روابط قدرت و سلطه‌ی گفتمانی است. 2- تحلیل گفتمان انتقادی به بررسی مشکلات اجتماعی می‌پردازد. 3- گفتمان نقش ایدئولوژیک دارد و ایدئولوژی نیز گفتمان را شکل می‌بخشد. 4- فرهنگ و جامعه به وسیله‌ی گفتمان شناخته می‌شوند. 5- تحلیل گفتمان امری تفسیری و تبیینی است. 6- بین متن و جامعه حلقه‌ی رابطی وجود دارد و آن فرهنگ است. 7- تحلیل گفتمان انتقادی نوعی تحلیل ایدئولوژیکی از متون است. 8- گفتمان نوعی کنش اجتماعی است. 9- کاربرد خنثای زبان وجود ندارد، کلیه‌ی متون دارای انگیزه و بار ایدئولوژیکی هستند".