فرهنگ تحقیق

این کتاب در خصوص جنبه‌های اخلاقی تحقیق در دو بخش فراهم آمده است: در بخش نخست، مطالبی در خصوص آشنایی با مبادی تحقیق علمی فراهم آمده است. هم‌چنین در این بخش، نگارنده ویژگی‌های یک پژوهشگر را معرفی می‌نماید. بخش دوم کتاب مشتمل است بر آشنایی با جلوه‌هایی از سرگذشت و آثار برخی از پژوهشگران برجسته‌ی ایران و جهان که از آن جمله است. ابونصر فارابی، ابوریحان بیرونی، خیام، خواجه نصیرالدین طوسی، حاج ملاهادی سبزواری، محمد قزوینی، میرزا عبدالعظیم خان قریب، محمدعلی معلم جیب آبادی، انیشتاین، و الکساندر فلیمینگ (کاشف ینی سیلین). به تصریح وی: "محقق هیچ‌گاه ارزش والای الهام را از یاد نمی‌برد و در حل دشواری‌ها و معماهای حیات از آن غفلت روا نمی‌دارد، اما به خاطر عشق به صحت انجام وظیفه‌ی عمی و دست‌یابی نتایج قابل قبول تحقیقی و عادت به کار مداوم، اعتماد مطلق به الهام را به تنهایی جایز نمی‌شمارد. او کسی است که تعقل را بر تعبد و به قول فلاسفه بینش را بر قیاس- ترجیح می‌دهد و به خوبی می‌داند که دوره‌ی استنباط شخصی و درون بینی و اشراق در مسائل علمی و ادبی در موارد بسیار، به سر آمده و تحقیق همواره باید بر پایه‌ی ژرف کاوی و بر بنیاد معیارهای آفاقی و نقد و بررسی دقیق مبتنی باشد."