بررسی اسطوره کاوس در اساطیر ایرانی و هندی

این مجموعه حاوی هشت سخنرانی است از نگارنده با موضوع "بررسی اسطوره‌ی کاووس در اساطیر ایرانی و هندی" که در کلژ دو فرانس از چهارم نوامبر 1965 تا ششم ژانویه‌ی 1966 ایراد گردیده است. در بخشی از کتاب می‌خوانید: "نام کاویه اوشنس چنان همانند نام کوی اوسن متون ایرانی است که آشکارا نشانی از ارتباط میان این دو شخصیت است. برآنیم که این ارتباط را در عروج به آسمان بیابیم که اوسن متون ایرانی بر زمین می‌افتد، حال آن که در متون هندی نه کاویه اوشنس بلکه داماد او از برای نخوتش از آسمان بر زمین می‌افتد. دیگر این که این اسطوره اساسا هند و اروپایی است چنان که در اسطوره‌ی یونانی "الوس و اسطوره‌ی آلمانی ویلاند آهنگر"، آشکارا همین مضمون سقوط دیده می‌شود. اشپیگل پس از بیان این که نه در ریگ‌ودا و نه در اوستا شواهد کافی در دست نیست تا سنجش سودمندی از این دو شخصیت صورت پذیرد. به ذکر این امر می‌پردازد که از یک سو در مهابهاراته و راماینه، کاویه اوشنس آموزگار اسطوره‌هاست (بدین معنا که دیوان خصم ایزدان هستند) و نیز از برای دانش جادویش، همیار ارزشمند آنان در نبرد با ایزدان است. از دیگر سو در شاهنامه آمده است که کیکاووس نه تنها بر دیوان چیره می‌شود بلکه در بنای امارتی بس شگرف، آنان را به کار وامی‌دارد و نیز فریب، آنان را می‌خورد و بنا بر اندرز آنان، پیشاپیش سپاهیانش برای استیلا بر آسمان به نبرد ایزد می‌رود. بدین گونه این دو شخصیت که هر دو انسان یا ابرانسان هستند در کنار یا پیشاپیش دیوان جای می‌گیرند و با آنان به مثابه‌ی همکار یا به اندرز آنان، حضم ایزد یا ایزدان می‌شوند".