آناهیتا در باورهای ایران باستان

در فصل نخست به پیدایش واژگان و نمادهای آناهیتا اشاره شده است، سپس عواملی را که در نجد ایران به شکل گیری چنین باوری کمک کرده معرفی می شود، در ضمن در این فصل به رگه هایی از باورهای همانند با آناهیتا در فرهنگ های دیگر اشارتی رفته است. در فصل دوم ورود آناهیتا به باورهای دینی زرتشت بررسی گردیده، و چگونگی نقش آفرینی آناهیتا در آبان یشت ذکر شده همچنین آیین ها و پرستشگاه های آناهیتا معرفی شده است. در فصل سوم پرستش آناهیتا در بستر تاریخ ایران تحلیل می شود. "پیدایش دین زرتشت و ورود آرام پرستش آناهیتا در این دین گویای دو دگرگونی بود که یکی از آنها به دین یاد شده و دیگری به اسطوره مورد نظر مربوط می شود. دگرگونی دین زرتشت با نفوذ خدایان پیشین از جمله آناهیتا در آموزه های زرتشتی نمایان و دگرگونی اسطوره اردوی سور آناهیتا با پایین آمدن مرتبه این خدا _ بانو از جایگاه والای گذشته به مرتبه یکی از ایردان آفریده شده اهورامزدا آشکار می گردد و اوستا گویای این دگرگونی هاست ... مهم ترین نقش آناهیتا در رویدادهای تاریخی ایران باستان یک نقش سیاسی بود که آن را می توان در چگونگی شکل گیری وحدت دینی جامعه مورد بررسی قرار داد. چنین نقشی در دوران مادها پوشیده به نظر می رسید اما نزد هخامنشیان به ویژه در پایان این دوران خطر گسیختگی از هر سو می رفت تا دودمان آنها را براندازد آناهیتا در کنار خدایانی جای گرفت که برای نگهداری یگانگی شاهنشاهی از آنها یاری جستند... به تدریج فعالیت های موبدان بزرگی مانند تنسر، کرتیر و آذرباد مارسپندان چهره آناهیتا را در سایه چهره روشن تر اهورامزدا جای داد و کوشش های شاهنشاهانی مانند نرسی نیز در برابر موبدان راه به جایی نبرد. سرانجام آناهیتا نزد واپسین شاهنشاهان ساسانی به ایزد _ بانویی بدل شد که فقط یاد او در روزهای پریشانی ، چونان خاطره ای بود از روزگار سپری شده سربلندی".