بررسی اهداف و عملکرد اصل چهار ترومن (هیئت عملیات اقتصادی آمریکا در ایران)

کتاب حاضر با هدف روشن ساختن فصلی مهم از تاریخ روابط ایران و آمریکا پس از جنگ جهانی دوم تدوین شده است .مطالب کتاب با استناد به آرشیو اسناد وزارت امور خارجه ایران، سازمان اسناد ملی ایران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و اسناد منتشر شده از سوی دولت آمریکا به رشته تحریر در آمده است .نگارنده در اهمیت این دوره می‌گوید" :اهمیت کمک‌های اقتصادی آمریکا در ایران از 1322 1357( 1943 1979) به آن اندازه است که تاکنون در پژوهش‌های مختلف به وسیله محققان ایرانی و خارجی بررسی شده است .اما اصل چهارم ترومن یکی از ناشناخته‌ترین حلقه‌های این زنجیر طولانی است که همواره در کنار دیگر طرح‌های اقتصادی فرهنگی آمریکا در ایران به آن اشاره‌ای کوتاه و گذرا شده است ."اصل چهارم ترومن (که از سوی هیات عملیات اقتصادی آمریکا در ایران به اجرا در آمد) در مورد شناسایی نقاط مختلف کشور از جنبه‌های مختلف کشاورزی، صنعتی، نظامی و بهداشتی و کمک مادی به ایران بود .آمریکا عمدتا با هدف عدم گسترش کمونیسم در ایران به ارائه این کمک‌ها مبادرت ورزید و کشور ایران نیز با هدف سامان دادن به مشکلات اقتصادی کشور کمک‌های مذکور را دریافت نمود . نگارنده در این باره اذعان می‌دارد..." :از طرف دیگر، با توجه به این موضوعات که اهداف اصلی آمریکا از کمک‌های اصل چهار، سرکوب حزب کمونیست ایران، کمک به دولت ایران برای افزایش سریع درآمد ملی، کمک به کاهش فقر میان توده مردم اعلام شده بود، نمی‌توانست هم زمان انجام شود و این از عوامل تناقض در اجرای اصل چهار بود .از آن جا که قرار بود که اصل چهار منافع سیاسی آمریکا را در ایران حفظ کند، می‌باید خود را با عوامل محلی و اهداف سیاسی غرب تطبیق دهد .این برنامه مجبور به افزایش سطح تقاضای مردم برای زندگی بهتر بود، به ناچار هزینه‌های فعالیت‌های ضد کمونیستی قطع شد تا به افزایش، سطح مصرف کمک شود و این افزایش سریع در مصرف داخلی و عرضه کالاهای جدید به بازار می‌باید با نرخ رشد اقتصادی بلند مدت تطبیق می‌یافت که در عمل چنین نشد ."