معماری ایرانی: دستگاه شناسی

گونه شناسی در یک فرایند استقرایی به ما کمک می‌کند تا با انتخاب موضوع، به منابع عینی موجود مراجعه کنیم و با گردآوری داده‌ها و تحلیل آن‌ها به شناخت گونه‌ها دست یابیم. در اینجا، انتخاب موضوع به معنای انتخاب یک کارکرد است. می‌خواهیم پی ببریم که در یک مکان خاص و یک بازه زمانی، چه گونه‌هایی از مساجد یا مدارس وجود داشته‌اند. در فضای پژوهشی امروز، این امکان وجود دارد تا با روش‌های گوناگون تحقیقاتی، بناهای یک دوره بزرگ از تاریخ معماری را شناسایی و تحلیل نماییم. در نظام دستگاهی معماری ایران، مساجد و مدارس با طرح ایوانی در یک دستگاه، مدارس و مساجد با طرح گنبدخانه، ایوان و میان سرا در دستگاهی دیگر دیده می‌شوند؛ بنابراین دستگاه‌ها، در جایی بالاتر از گونه - الگوها قرار می‌گیرند.