در احوال و اندیشه‌های آیت‌الله علامه شیخ محمد خالصی‌زاده (قدس سره) بر اساس خاطرات آیت‌الله شیخ محمدمهدی خالصی

این کتاب، دومین مجلد از مجموعه «تاریخ شفاهی طلایه‌داران صلح و وحدت اسلامی» است که در آن به بررسی زندگی، احوال و اندیشه‌های آیت‌الله علامه «شیخ محمد خالصی‌»، معروف به «خالصی‌زاده»، براساس خاطرات آیت‌الله «شیخ محمدمهدی خالصی‌» پرداخته می‌شود. شیخ محمد، از علمای مبارز علیه استعمار انگلیس در ایران و عراق است که در سال 1308 قمری در شهر کاظمین به دنیا آمد. پدرش شیخ مهدی خالصی‌ از مراجع شیعیان از خاندان خالصی در کاظمین عراق بود. پس از آغاز جنگ جهانی اول و حمله انگلیس به بندر فاو در سال 1332، خالصی‌زاده به همراه پدرش و آیت‌اللّه «سیدمهدی حیدری» از علمای کاظمین، مردم این شهر را برای جنگ با انگلیسی‌ها بسیج کردند. در قیام مردم عراق در 4 شوال سال 1338ق/1920م، به رهبری «میرزا محمدتقی شیرازی» در کربلا، خالصی‌زاده به مردم انقلابی پیوست و در کنار رهبری این قیام، یکی از گردانندگان اصلی آن شد. انگلیسی‌ها برای سرکوب قیام، کربلا را محاصره کردند و تسلیم شدن هفده نفر از رهبران قیام را از شروط ترک مخاصمه دانستند و سرانجام وارد کربلا شدند، ولی نتوانستند شیخ محمد را دستگیر کنند. در سال 1340ق/1921م، «ملک فیصل»، قرارداد تحت‌الحمایگی انگلیس را در قبال پادشاهی عراق پذیرفت که به اعتراضات گسترده مردمی انجامید. در پی آن، کمیته‌ای پنج نفره از شخصیت‌های سیاسی و مذهبی تشکیل شد که خالصی‌زاده نیز عضو آن بود. اعضای این کمیته در دیدار با ملک فیصل، مخالفت مردم عراق با قیمومت انگلستان را اعلام نمودند. مراجع اعلی نظیر «حاج میرزا محمدحسین نائینی»، «شیخ محمدمهدی خالصی» و «سیدابوالحسن اصفهانی» در فتوایی انتخابات را تحریم کردند که این امر درنهایت به ناکامی فیصل در اجرای انتخابات عمومی و تشکیل مجلس مؤسسان منجر شد. حکومت با هجوم به خانه شیخ محمدمهدی خالصی‌ و بازداشت وی و چند تن دیگر و سپس تبعید آنان به حجاز و قم تلاش کرد تا جریان مخالفت علما را به بهانه ایرانی بودن برخی از آنان به مسائل قومی نسبت دهد. از سوی دیگر گسترش مبارزات مردمی علیه قیمومت انگلیس، به تبعید شیخ محمد خالصی‌زاده و «سیدمحمد صدر» از سوی مقامات انگلیسی به ایران انجامید... .