رودکی، آن شاعر تیره‌چشم روشن‌بین

جعفر بن محمد رودکی، پدر شعر فارسی، در اواسط قرن سوم در رودک سمرقند به دنیا آمد. در کودکی حافظه‌ای قوی داشت و در هشت سالگی قرآن را حفظ کرد. وی آوازی خوش داشت؛ چنان که بختیار، استاد موسیقی، وی را به شاگردی برگزید و به او بربط آموخت. نصر بن احمد بخارا شیفتۀ ذوق و هنر او شد و با صله‌های بسیار، توانگرش کرد. بلعمی، وزیر او، شور و لطف شعر و آهنگ رودکی را در عرب و عجم بی‌نظیر می‌شمرد. این شهرت و قبول او البته بی‌دلیل نبود، چون رودکی در شاعری قدرت و مهارتی بی‌مانند داشت، خاصه در توصیف احوال و تجسم مناظر بس چیره‌دست و تشبیهات و توصیفات او در نهایت لطف و دقت بود. غیر از قصیده‌سرایی، به نظم مثنوی‌هایی چند نیز پرداخت، مثنوی کلیله‌ و دمنه و منظومۀ سندبادنامه از این جلمه است. غزل او نیز مایۀ رشک عنصری بود. شیوۀ شعر وی در سادگی معنی و روانی لفظ متبنی است، در همان حال جزالتی کم‌نظیر مایۀ مزیت شعر اوست. با این همه در ابداع معانی قدرت تمام داشت و از گوشه و کنایه‌هایی که شاعران نزدیک به روزگار او در باب این استاد شاعران آورده‌اند، پیداست که او را شاعری نابینا می‌شناخته‌اند. مجموعۀ حاضر حاوی مقالاتی مشتمل بر احوال، اشعار، و افکار و... رودکی تحت این عناوین است: شعر و شاعری رودکی؛ رودکی و اختراع رباعی؛ رودکی شاعر روشن‌بین؛ پیوند نسبت‌های باستانی و آیین‌های سامانی در آثار رودکی؛ بررسی مقابله‌ای احوال و اشعار رودکی؛ بار دیگر دربارۀ آثار باقی‌ماندۀ رودکی؛ چشمۀ روشن و...