تاریخ ایران

سرجان ملکم یکی از ماموران عالی‌رتبه و مشهور انگلیسی در کمپانی هند شرقی بود. زبان فارسی را به خوبی آموخت و در زمان فتحعلی شاه قاجار، ماموریت بسیار مهمی برای کمپانی هند شرقی به انجام رساند که طی آن یک قرارداد سیاسی و یک قرارداد تجاری منعقد گردید و منافع بسیاری برای اهداف استعماری کمپانی هند شرقی به همراه داشت. او طی 10 سال مسافرت در شهرهای مختلف ایران، بااعیان، سرداران، دانشمندان، و شعرا معاشرت کرد و مجموعه‌ای از نسخه‌های خطی فراهم آورد. او حاصل تحقیقاتش را به صورت کتاب حاضر و یک دوره تاریخ عمومی ایران از دوران اسطوره‌ای و باستان تا دوران قاجار، بیشتر برای بهره‌گیری کارگزاران انگلیسی تالیف نمود و در دو جلد منتشر ساخت. نخستین بار میرزا اسماعیل حیرت، ادیب و معلم ایرانی ساکن هندوستان، در سال 1287 ه ق در بمبئی کتاب را به فارسی برگرداند. چاپ حاضر نیز مانند چاپ‌های دیگر این کتاب بر اساس همان ترجمه میرزا اسماعیل فراهم آمده است. کتاب به ترتیب و توالی سلسله‌های حکومتگر ایران، از پیشدادیان و کیانیان (دوره اسطوره‌ای و حماسی) تا دوره تاریخی و عهد قاجار در 26 باب با این مطالب تدوین شده است: 1- حدود و آب و هوا و جبال و کویر و نهرها و حیوانات و معادن و نباتات ایران، 2- سلسله‌ مهابادیان و جبانیان و یاسانیان، 3- سلسله پیشدادیان، 4- سلسله کیانیان، 5- اسکندر و سلوکیان و اشکانیان، 6- سلاطین ساسانیه، 7- بیان شریعت و تاریخ و افسانه‌ها و طبایع ایران قبل از ظهور اسلام، 8- بیان حکومت خلفا و صفاریه و سامانیه و دیالمه، 9- بیان سلطنت غزنویه، 10- سلاطین سلجوقیه، 11- اتابکان آذربایجان، 12- در باب نسب چنگیزخان و حالات او، 13- در باب تیمور، 14- شیخ صفی و اجداد شاه اسماعیل و صفویان تا شاه عباس، 15- پس از شاه عباس تا سقوط صفویان، 16- حکومت محمود و اشرف افغان، 17- نادر شاه افشار، 18- کریمخان زند و حکومت او، 19- اولاد و فرزندان و جانشینان کریمخان زند، 20- اوضاع ایران در آستانه به قدرت رسیدن آقا محمدخان، 21- سلطنت آغا محمدخان و فتحعلی شاه قاجار، 22- مذاهب و عقاید رایج در عصر قاجار، 23- علما، تجار، وزرا، قضات، حکام، کلانتران و داروغه‌ها، قبایل و طوایف و خصوصیات مردم ایران، 24- آب و هوا، معادن، حیوانات، جمعیت، مردم، شهرها، راه‌ها، صنایع، علم طب و هیئت، علم ادبی و موسیقی و نقاشی.... مردم در عصر قاجار، 25- آداب و رسوم و شیوه زندگی مردم ایران، 26- خصوصیات و ویژگی‌های اخلاقی مردم ایران. کتاب با عکس‌هایی نیز از جلوه‌های تاریخی و مدنی و اجتماعی عصر قاجار همراه است. گفتنی است این کتاب پیش از این نیز بارها به چاپ رسیده است.