مراتب ظهور فلسفه سیاست در تمدن اسلامی (طبقه‌بندی متون و فلسفه تاریخ سیاست در اسلام و ایران)

نگارنده در این نوشتار (با تقسیم بندی دهگانه متون و آثار تمدن و فرهنگ اسلامی) بر آن است تا ضمن معرفی و توضیح روش شناسی و منابع اصلی اندیشه سیاسی در اسلام، به صورت متمرکز فلسفه و تفکر سیاسی در ایران بعد از اسلام را بررسی و چگونگی سیر و بسط فلسفه سیاست در تمدن اسلامی ایرانی را تجزیه و تحلیل نماید. عناوین فصول کتاب بدین قرار است: اندیشه سیاسی در متون حکمت عملی; اندیشه سیاسی در متون شریعت نامه ها; اندیشه سیاسی در اندرزنامه ها، خرد نامه، فتوت نامه ها و متون ادبی; اندیشه سیاسی در متون سیاست نامه ها، دستور الوزرا و آثار الوزرا; اندیشه سیاسی در سفرنامه ها و متون تاریخی; اندیشه سیاسی در متون عرفانی، ذوقی و رسائل صوفیه; اندیشه سیاسی در متون فلسفه تاریخ; اندیشه سیاسی در متون کلامی; اندیشه سیاسی در متون سیاسی نویسان و مصلحان اجتماعی; اندیشه سیاسی در متون چند بعدی و چند روشی. در پایان کتاب آمده است: به نظر میرسد معدل آن چه در عمل، در تاریخ دولتها و سیاست عملی اسلام اتفاق افتاده، با آن چه در عمل در نظریات و اندیشه ها نوشته و بحث و تبیین شده، متفاوت است و این به خوبی نشان از آن دارد که ارزش و خط و اصول الاهی، هیچ گاه در دنیای اسلامی در کلیت آن، دستخوش تطاول قدرتها و حاکمیتهای زمینی قرار نگرفته و کم نگشته و در معنا تنزل نیافته است. این مهم دو فایده و جهت عملی را در پیوند با نظریه ها نشان میدهد: 1 جامعه با گرایشهای گوناگون عرفانی، فلسفی و فقهی، کلامی و شعری و ادبی همیشه وضع آرمانی و بایدهای گوناگون را جلو چشم خود داشته و در تمنای آن خط و راه گم نمیکرده است. 2 انتقاد در دل حاکمیتها و حکومتها با فهم این معنا، آرام و ظریف جریان و سریان مییافته است.