سفرنامه اصفهان

"سفرنامه اصفهان "رساله کوتاهی است درباره حدود و موقعیت جغرافیایی، آثار و بناها، محصولات کشاورزی، پیشینه تاریخی، و مناطق و قراء شهر اصفهان که نگارنده آن را برای پیشکاران دولتی در عهد ناصری فراهم آورده است .به‌زعم مصحح کتاب" :در این نسخه از بناهای عهد صفوی که بیشتر به دست ظل‌السلطان نابود شده و همچنین از دژ قدیمی طبرک سخن گفته است ;نام روستاهایی که امروزه حتی اسمشان در نقشه جغرافیا نیست، یا از آنها خرابه‌هایی باقی مانده، در این کتاب آمده است ;درباره ارزش زمین‌های کشاورزی و نوع محصول آن صحبت کرده است ."عناوین سرفصل‌های کتاب از این قرار است :موقعیت طبیعی، حدود جغرافیایی، محلات اصفهان، بناهای معروف، مدارس، امامزاده‌های معروف، کاروان‌سراهای این شهر، حمامات، چهارسوهای معروف، صفت زاینده رود، ذکر پل‌های زاینده رود، محصولات کشاورزی و صنعتی، صنایع اصفهان، تاریخ اصفهان و بانی آن و وجه تسمیه، بلوکات اصفهان، قصبه‌های اصفهان .بخش دوم کتاب شامل تعلیقات (مشتمل بر شرح و توضیح برخی بناهای اصفهان که امروز وجود ندارد و معرفی بعضی از اشخاص برجسته آن دوره) و فهرست‌های اسامی، طوایف، اصطلاحات، سلسله‌ها، کتاب‌ها، محصولات کشاورزی و معدنی و صنعتی، و فهرست منابع و ماخذ است . گفتنی است نگارنده، غلامحسین خان افضل الملک 1279 1348ه‌.ق از منسوبان به خاندان زند و کریم خان زند است .وی از مورخان، منشیان، مترجمان و ادیبان صاحب اثر دوره قاجار و از اعضای دارالتالیف ناصری بود که پس از تحصیل علوم مختلف به خدمت دولت درآمد و در پی آن، مناصب مختلفی را برعهده گرفت که از آن جمله عبارت‌اند از :حکومت رادکان و چناران، تحویلداری جنس دیوانی خراسان، حکومت خواف و تربت حیدریه، پیشکاری مالیات سبزوار، ریاست دارالانشاء و دفتر خراسان، پیشکاری مالیات قم و ساوه و زرند، معاونت وزارت مازندران، مترجمی دارالترجمه ناصری، ریاست دفتر و منشی باشی‌گری رکن‌الدوله در خراسان و کرمان .وی در تمام این دوران، سفرنامه‌ها و آثاری به رشته تحریر درآورد که عناوین برخی از آنها بدین قرار است :سحر ساحری و سفر ناصری، ظفرنامه عضدی، سفرنامه قم یا تاریخ و جغرافیای قم، رکن الاسفار، افضل التواریخ، سفرنامه خراسان و کرمان و صدرالتواریخ .